പാർവതി തമ്പുരാട്ടി – 2 (Parvathi Thamburaatti - 2)

This story is part of the പാർവതി തമ്പുരാട്ടി (കമ്പി നോവൽ) series

    ഇത് ഒരു നിഷിദ്ധസംഗമ കഥാ സീരീസ് ആണ്. ഇഷ്ടമുള്ളവർ ആദ്യ ഭാഗം വായിച്ചതിന് ശേഷം തുടർന്ന് വായിക്കുക.

    അമ്മ: കണ്ണാ, എഴുന്നേൽക്ക്. അമ്പലത്തിൽ പോകണ്ടേ?

    എന്നും ഉള്ള പരിപാടിയാണ് കുടുബ ക്ഷേത്രത്തിൽ പോകുന്നത്. അവിടെ പോയി വിളക്ക് വെച്ചതിനു ശേഷം ആണ് വീട്ടു ജോലികൾ തുടങ്ങുക. രാവിലെ ആറ് മണിയോട് കൂടി ഞങ്ങൾ പോകും.

    അമ്മ: ഹാ, എഴുന്നേൽക്ക് മോനെ. വേഗം കുളിച്ചു വാ, എന്നിട്ട് വേണം അമ്മക്ക് കുളിക്കാൻ.

    ഞാൻ നോക്കുമ്പോൾ അമ്മ മുണ്ടും ബ്ലൗസും ഇട്ടു കയ്യിൽ തുവർത്തും ആയി നിൽക്കുന്നു.

    ഞാൻ: ഇന്ന് പോകണോ?

    അമ്മ അപ്പോൾ എൻ്റെ കൈ പിടിച്ചു വലിച്ചു എഴുന്നേൽപ്പിച്ചു.

    അമ്മ: അങ്ങനെ മടിച്ചു നിന്നാലോ. വേഗം പോയി പല്ല് തേച്ചു വന്നു കുളിക്കാൻ നോക്ക്.

    ഞാൻ: എന്നാ ഒരുമിച്ച് കുളിക്കാം.

    അമ്മ: ഹോ…. ഈ ചെക്കൻ്റെ കാര്യം. വേഗം പല്ല് തേച്ചു വാ. ഞാൻ കുളിപുരയിൽ ഉണ്ടാവും.

    ഞാൻ വേഗം പല്ല് തേച്ചു വന്നപ്പോൾ അമ്മ കുളിപുരയിൽ മാറിന് മേലെ മുണ്ട് കുത്തി നിൽക്കുന്നു.

    അമ്മ: ഈ തോർത്ത്‌ ഉടുത്തോ.

    ഞാൻ തോർത്ത്‌ അരയിൽ ചുറ്റി മുണ്ട് ഊരി അമ്മയുടെ കയ്യിൽ കൊടുത്തു. അവിടെ രണ്ട് വട്ടയിൽ വെള്ളം പിടിച്ചു വെച്ചിട്ടുണ്ട്. ഞങ്ങൾ ഒരുമിച്ചു അതിൽ നിന്നു വെള്ളം ഒഴിച്ചാണ് കുളിക്കാറ്.

    അമ്മ ആദ്യം കുനിഞ്ഞു നിന്ന് തലയിൽ വെള്ളം ഒഴിച്ചു സോപ്പ് തേക്കാൻ തുടങ്ങി. ചെറിയ കുളിപ്പുര ആയത് കൊണ്ട് അമ്മ അങ്ങനെ നിന്നാൽ എനിക്കു കുളിക്കാൻ പറ്റില്ല. അത് കൊണ്ട് ഞാൻ വെറുതെ അതും നോക്കി നിന്നു.

    തല കുളി കഴിഞ്ഞു അമ്മ തുവർത്തി മുടി തോർത്ത്‌ കൊണ്ട് ചുറ്റി തലയിൽ കെട്ടി വെച്ചു. പിന്നെ എന്നെ തിരിഞ്ഞ് നോക്കി. എന്നെ നോക്കി തന്നെ വെള്ളം എടുത്തു അമ്മ സ്വന്തം തലയിൽ കൂടി ഒഴിച്ചു. രണ്ട് മൂന്ന് കപ്പ് ഒഴിച്ചു തണുത്തു വിറച്ച് നിന്ന അമ്മയെ ഞാൻ ഒന്ന് ശരിക്ക് നോക്കി കണ്ടു.

    തോളിൽ കൂടി ഒഴുകിയ വെള്ളം അമ്മയുടെ മാറിടങ്ങൾക്ക് മേലെയുള്ള മുണ്ടിനെ മുഴുവൻ നനച്ചിരുന്നു. ഹോ… ആ മുഴുത്ത കരിക്കിൻ്റെ വലുപ്പം ഉള്ള മുലകൾ മുഴുവനും വെള്ളത്താൽ നനഞ്ഞ മുണ്ടിലൂടെ നിഴലടിച്ചു കാണാം. മാറ് ഇല്ലാം തന്നെ ആ മുണ്ടിൻ്റെ ഉള്ളിൽ ആണ്.

    അപ്പോളാണ് മുണ്ടിന് പുറത്ത് വെള്ളം വീണു മുല കണ്ണി തെളിഞ്ഞു കണ്ടത്. ഞാൻ നോക്കുമ്പോൾ അവ രണ്ടും മുണ്ടിന് പുറത്തേക്ക് കുത്തി നിൽക്കുന്നു. അതിന് ചുറ്റും ഒരു കറുത്ത വട്ടം ഞാൻ ശ്രദ്ധിച്ചു.

    വെള്ളം ആ കണ്ണികളിൽ കൂടി ഒഴുകി താഴേക്ക് പോകുന്നുണ്ട്. വെള്ളത്താൽ വയറിൽ ഒട്ടിപിടിച്ചു നിന്ന മുണ്ടിൽ അമ്മയുടെ പൊക്കിൾ ചുഴി തെളിഞ്ഞു കാണുന്നുണ്ട്. വലിയ പൊക്കിൾ ചുഴി വട്ടം നല്ലോണം നിഴലടിക്കുന്നുണ്ട്. അതിനു താഴേക്ക് മുണ്ട് അരക്കെട്ടിൻ്റെ സംഗമ സ്ഥാനത്ത് ഒട്ടി നിൽക്കുന്നു. അവിടെ ചെറിയ കുഴി പോലെ മുണ്ട് രൂപം കൊണ്ടിട്ടുണ്ട്. സൂക്ഷിച്ചു നോക്കിയപ്പോൾ അവിടെ കുറച്ചു രോമം നിഴലടിച്ചു കാണുന്നു

    പിന്നെ താഴോട്ട് മുണ്ടിൽ നനഞ്ഞു രണ്ടു കൊഴുത്തു ഉരുണ്ട തുടകളും കാണാം. വെള്ളം അവിടെയൊക്കെ തഴുകികൊണ്ട് താഴേക്ക് ഒലിച്ചിറങ്ങുന്നു. പെട്ടന്ന് എൻ്റെ തലയിൽ കൂടി വെള്ളം ഒഴുകുന്നത് അറിഞ്ഞാണ് ഞാൻ നോട്ടം മാറ്റിയത്.

    ഞാൻ: ഹോ… അമ്മേ… തണുക്കുന്നു.

    അമ്മ: സ്വപ്നം കണ്ടു നിൽക്കാതെ കുളിക്ക് കണ്ണാ.

    ഞാൻ ഒരു വളിച്ച ചിരി ചിരിച്ചു വെള്ളം കോരി ദേഹത്തു ഒഴിച്ചു. അപ്പോളേക്കും അമ്മ സോപ്പ് തേച്ചു തുടങ്ങിയിരുന്നു. എൻ്റെ മുന്നിൽ നിന്നു തന്നെ അമ്മ തോളിലും കയ്യിലും കാലിലും എല്ലാം സോപ്പ് തേച്ചു. കൈ രണ്ടും മാറി മാറി പൊക്കി ആ കക്ഷത്തിൽ സോപ് തേക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ അവിടെ കുറച്ചു രോമം കണ്ടു. പിന്നെ അത് സോപ്പ് പതയിൽ ഒളിച്ചു നിന്നു.

    പിന്നെ എനിക്കു പുറം തിരിഞ്ഞ് നിന്നു മുണ്ട് ഒന്ന് താഴ്ത്തി മാറിടങ്ങൾക്ക് അടിയിലായി അരക്കെട്ടിലേക്ക് ഇറക്കി വെച്ചു. പിന്നെ മാറിടങ്ങളിൽ സോപ്പ് തേക്കുന്നത് ഞാൻ പിറകിൽ നിന്നു കണ്ടു. പുറം തിരിഞ്ഞ് നിൽക്കുന്നത് കൊണ്ട് ആ മാട്ടിടങ്ങൾ എനിക്കു കാണാൻ കഴിഞ്ഞില്ല. പക്ഷെ ആ വിരിഞ്ഞ പുറം മുഴുവൻ വെള്ളത്തുള്ളികൾ കൊണ്ട് അലങ്കരിച്ചു തിളങ്ങി നിൽക്കുന്നത് എനിക്ക് കാണാം.

    അമ്മ മാറിടങ്ങളിൽ സോപ് തേച്ചു കഴിഞ്ഞു കൈ കുറച്ചു താഴെ കൊണ്ട് വന്ന് സോപ്പ് തേക്കാൻ തുടങ്ങി. ഇപ്പൊ വയറിൽ ആയിരിക്കും അമ്മ സോപ്പ് തേക്കുന്നത് എന്നെ ഞാൻ ഊഹിച്ചു.

    അമ്മ: കണ്ണാ, സോപ്പ് തേച്ചില്ലേ ഇത് വരെ?

    ഞാൻ: അമ്മേ, ഒരു സോപ്പ് ഉള്ളു.

    അമ്മ: എന്നാ എൻ്റെ തേക്കൽ കഴിഞ്ഞു മോന് സോപ്പ് തേക്കാം.

    ഞാൻ: ശരി അമ്മേ.

    ആ നഗ്നമായ പുറത്ത് ഞാൻ ഒന്ന് തലോടി നോക്കി. നല്ല മിനുസം ഉണ്ട്.

    അമ്മ: എന്താ കണ്ണാ?

    ഞാൻ: അമ്മയുടെ പുറം നല്ല ഭംഗിയുണ്ട്. എന്ത് മിനുസമാ.

    അമ്മ: ആഹാ, എൻ്റെ പുറം നോക്കി നിൽക്കാ. പുറത്ത് ഒന്നു സോപ്പ് ഇട്ടു തന്നെ കണ്ണാ.

    ഞാൻ പെട്ടന്ന് അമ്മയുടെ പുറത്ത് ഉമ്മ കൊടുത്തു. നല്ല തണുപ്പ് ഉണ്ടായിരുന്നു അവിടെ.

    അമ്മ: മ്മ്…. കണ്ണാ കളിക്കല്ലേ.

    ഞാൻ: നല്ല തണുവ് അമ്മയുടെ പുറത്തിന്.

    അമ്മ: അത് പിന്നെ നല്ല തണുത്ത വെള്ളം അല്ലെ കുട്ടാ. അതാ തണുപ്പ്. വേഗം തേക്കടാ.

    ഞാൻ സോപ്പ് വാങ്ങി അമ്മയുടെ പുറം മുഴുവൻ തേച്ചു. രണ്ടു കൈകൊണ്ടും ഞാൻ ആ പുറം മുഴുവൻ തലോടി. എൻ്റെ കൈ ആ പുറത്ത് നല്ലോണം തെന്നി കളിച്ചു. എനിക്കു കൈ എടുക്കാൻ തോന്നിയില്ല.

    അപ്പോളാണ് അമ്മയുടെ ഇടുപ്പിൽ ഒരു മടക്കു കണ്ടത്. ഞാൻ അവിടെയും സോപ്പ് തേക്കാൻ തുടങ്ങി.

    അമ്മ: മ്മ്… നല്ല കുട്ടി. ഇനി സോപ്പ് എനിക്കു താ.

    ഞാൻ അമ്മക്ക് അത് കൊടുത്തു. പിന്നെ വീണ്ടും രണ്ടു കൈകൊണ്ടും ഇടുപ്പിൽ ഞാൻ പതപിച്ചു കൊണ്ടിരുന്നു.

    അമ്മ: മ്മ്…. മതി കുട്ടാ……

    ഞാൻ ആ രണ്ടു ഇടുപ്പിൻ്റെ മടക്കിലും ഒന്ന് പിടിച്ചു അമർത്തി. നല്ല സോഫ്റ്റായ ഭാഗം ആണ് അത്. പെട്ടന്ന് അമ്മയിൽ ഒരു ഞെരക്കം ഞാൻ കണ്ടു.

    അമ്മ: സ്സ്‌… കണ്ണാ, കളിക്കാൻ നിൽക്കാ? വേഗം കുളിച്ചേ.

    ഞാൻ പിന്നെയും ആ ഇടുപ്പിൽ പിടിച്ചു അമർത്തി.

    അമ്മ: സ്സ്‌… ഹാ…. കണ്ണാ അടിമേടിക്കും.

    അമ്മ മുണ്ട് ഒന്ന് ലൂസാക്കി കൈ അരക്കെട്ടിലേക്ക് താഴ്ത്തി സോപ്പ് തേക്കുന്നതിനു ഇടയിൽ ആണ് അത് പറഞ്ഞത്. അമ്മയുടെ കൈ മുകളിലേക്കും താഴേക്കും ഉറക്കുമ്പോൾ പതയുടെ ശബ്ദം കേൾക്കാം. അത് കഴിഞ്ഞു അമ്മ മുണ്ട് ശരിക്കു കുത്തി എൻ്റെ കയ്യിൽ സോപ്പ് തന്നു.

    ഞാൻ ആ സോപ്പ് വാങ്ങി നോക്കിയപ്പോൾ അതിൽ മൂന്ന് നാല് മുടി കണ്ടു. എൻ്റെ ചെറു വിരലിൻ്റെ കാൽ ഭാഗം മാത്രം അതിന് നീളം ഉണ്ടാവും. ഞാൻ നോക്കുന്നത് കണ്ടു അമ്മ സോപ്പ് വാങ്ങി നോക്കി. ആ സോപ്പിൽ നോക്കിയ അമ്മ അതിൽ രോമം കണ്ടു എന്നെ നോക്കി ഒരു കള്ള ചിരി ചിരിച്ചു.

    ഞാൻ: ഇതിൽ എങ്ങനാ മുടി വന്നേ അമ്മേ?

    അമ്മ അപ്പോൾ ഒന്ന് ചമ്മി എന്നെ നോക്കി.

    ഞാൻ: പറ അമ്മേ?

    അമ്മ: നിൻ്റെ തല മുടിയാവും.

    ഞാൻ: അതിനു ഞാൻ സോപ്പ് തേച്ചു തുടങ്ങിയില്ല. പിന്നെ എങ്ങനെ ആവാനാ?

    അമ്മ: അത് ചിലപ്പോ പരന്നു വന്നതാവും.

    അതും പറഞ്ഞു അമ്മ പൊട്ടിച്ചിരിക്കാൻ തുടങ്ങി.

    അമ്മ: എൻ്റെ കക്ഷത്തിൽ ഉള്ള രോമം ആവും ചെക്കാ.

    ഞാൻ: അപ്പോൾ അമ്മയുടെ പുറത്ത് സോപ്പ് തേക്കുമ്പോൾ ഞാൻ കണ്ടില്ലലോ.

    അമ്മ: ഹോ…. ഈ ചെക്കൻ്റെ ഓരോ സംശയങ്ങൾ.

    ഞാൻ: പറ, അമ്മേ.

    അമ്മ: അത് സമയം ആവുമ്പോൾ അമ്മ പറഞ്ഞു തരാം. ഇപ്പൊ പറഞ്ഞാ കുട്ടന് മനസിലാവില്ല.

    ഞാൻ: ശരി.

    അമ്മ സോപ്പിലെ മുടി മുഴുവൻ കളഞ്ഞു എനിക്ക് തന്നു. ഞാൻ തലയിലും കഴുത്തിലും എല്ലാം തേച്ചു നിന്നപ്പോൾ അമ്മ കാൽ ഒന്ന് അവിടെ ഉള്ള കല്ലിൽ കേറ്റി വെച്ച് മുണ്ട് ഒന്നു തുടയിൽ നിന്ന് മാറ്റി വെച്ചു. ആ കൊഴുത്തു തുടുത്ത തുടകൾ കണ്ടു എനിക്ക് കണ്ണ് എടുക്കാൻ തോന്നിയില്ല.

    ഞാൻ: അമ്മേ, ഇവിടെ ഞാൻ തേച്ചു തരാം.

    അമ്മ: മ്മ്… എന്നാ വേഗം തേച്ചോ.

    ഞാൻ സോപ്പ് കൊണ്ട് തുട മുഴുവൻ പത്തപിച്ചു. പുറത്തിനേക്കാൾ മിനുസം തുടയിൽ ഉണ്ടെന്ന് എനിക്കു തോന്നുന്നു. ഞാൻ രണ്ട് കൈകൊണ്ടും ചുറ്റി പിടിച്ചു വിരൽ കൂട്ടി മുട്ടിക്കാൻ നോക്കി. പക്ഷെ എത്തുന്നില്ല.

    അമ്മ: നീ എന്താ എൻ്റെ തുടയുടെ അളവ് എടുക്കുവാണോ?

    ഞാൻ ഒന്ന് ചിരിച്ചു കൈ അങ്ങനെ തന്നെ വെച്ചു താഴേക്കും മുകളിലേക്കും ഉരച്ചു കൊണ്ടിരുന്നു. കൈ നല്ലോണം മുകളിലേക്കു പോയപ്പോൾ അമ്മ കാൽ താഴ്ത്തി ഇട്ടു.

    അമ്മ: മുകളിൽ ഞാൻ നേരത്തെ തേച്ചതാ, ഇനി ഈ കാലിൽ തേയ്ക്ക്.

    അമ്മ മറ്റേ കാൽ അത് പോലെ വെച്ച് തുട കാണിച്ചു നിന്നു. ഞാൻ അതും അതേപോലെ സോപ്പ് തേച്ചു കൊടുത്തു. പിന്നെ അമ്മ സോപ്പ് തേക്കൽ കഴിഞ്ഞ് നിന്നു.

    അമ്മ: ആഹാ, തലയിൽ മാത്രമേ നീ സോപ്പ് തേച്ചോള്ളൂ? ഇങ്ങട് നീങ്ങി നിന്നേ, ഞാൻ തേച്ചു തരാം. അല്ലെങ്കിൽ ഇന്ന് അമ്പലത്തിൽ പോക്ക് നടക്കില്ല.

    അമ്മ എന്നെ പിടിച്ചു മുന്നിലേക്ക് വലിച്ചു നിർത്തി. പിന്നെ വെള്ളം കോരി എൻ്റെ തോളിലൂടെ ഒഴിച്ചു. എന്നിട്ട് സോപ്പ് തേക്കാൻ തുടങ്ങി. അപ്പോളാണ് അമ്മയുടെ മുണ്ടിൽ നിന്നു വെള്ളം ഒലിച്ചു എൻ്റെ കാലിൽ വീഴുന്നതിനു ഒരു ചൂട് ഞാൻ അറിഞ്ഞത്.

    ഞാൻ: ഇതെവിടുന്നാ ചൂട് വെള്ളം വീഴുന്നേ?

    അപ്പോൾ അമ്മ ഒന്ന് പൊട്ടി ചിരിച്ചു.

    ഞാൻ: പറ അമ്മേ, അമ്മയുടെ വട്ടയയിൽ എന്നെ പറ്റിച്ചു ചൂട് വെള്ളം നിറച്ചു അല്ലെ?

    അമ്മ: പോടാ. അത് നീ കാണാത്ത സ്ഥലത്ത് നിന്നു വരുന്നതാ.

    ഞാൻ: എവിടുന്ന്? ഏത് സ്ഥലത്ത് നിന്നു? പറ അമ്മേ.

    അമ്മ: ഹോ…. എൻ്റെ കണ്ണാ. അമ്മ മുള്ളിയതാടാ.

    ഞാൻ: അയ്യേ… മുണ്ടിൽ ഒക്കെ ആക്കിയില്ലേ.

    അമ്മ: അത് കുളി കഴിഞ്ഞു മാറില്ലേ. പിന്നെ ഇപ്പൊ വെള്ളം ഒഴിക്കുമ്പോൾ പൊക്കോളും.

    ഞാൻ: മോശം മോശം.

    അമ്മ: ഹാ… ഒന്ന് അനങ്ങാതെ നിൽക്ക് മോനെ.

    ഞാൻ അങ്ങനെ നിന്നപ്പോൾ അമ്മ എന്നെ തിരിച്ചു നിർത്തി പുറത്ത് സോപ്പ് ഇടാൻ തുടങ്ങി. അത് കഴിഞ്ഞു എൻ്റെ പിറകിൽ കാലിലും സോപ്പ് ഇട്ടു തന്നു. പിന്നെ പെട്ടന്ന് മുണ്ട് പിന്നിൽ നിന്നു പൊന്തിച്ചു എൻ്റെ ചന്തികളിൽ സോപ്പ് ഇട്ടു. അപ്പോളെനിക്ക് ഇക്കിളി ആയി.

    അമ്മ: അയ്യടാ. ഒരു ഇക്കിളിക്കാരൻ വന്നേക്കുന്നു.

    ആ മൃതുലമായ കൈ എൻ്റെ ചന്തികളെ പിടിച്ചു അമർത്തുമ്പോൾ എന്തോ ഒരു സുഖവും കോരിത്തരിപ്പും ഉണ്ടായിരുന്നു. ചന്തി വിടവിൽ പെട്ടന്ന് ഒന്ന് അമർത്തി തേച്ചപ്പോൾ, ആ കുത്തി തുളയിൽ അമ്മയുടെ വിരൽ അമർന്നതും ഞാൻ ഒന്ന് ഞെട്ടി വിറച്ചു.

    അമ്മ: എന്തെ കണ്ണാ?

    ഞാൻ: ഒന്നുമില്ല. ഒരു കുളിരു വന്നതാ.

    അമ്മ: ആഹാ… അതൊക്കെ വരുമോ. മ്മ്… തിരഞ്ഞു നിൽക്ക്.

    ഞാൻ തിരിഞ്ഞ് നിന്നപ്പോൾ അമ്മ എൻ്റെ തോർത്തിൻ്റെ മുന്നിൽ നോക്കി. മൂക്കത്ത് വിരൽ വെച്ചു എന്നെ മുഖത്തു നോക്കി അമ്മ ഒരു കള്ള ചിരി ചിരിച്ചു.

    ഞാൻ: എന്നതാ?

    അമ്മ: നിൻ്റെ കുട്ടൻ തല എത്തിച്ചു നോക്കി നിൽക്കുന്നു.

    ഞാൻ നോക്കുമ്പോൾ കുട്ടൻ തോർത്തിനു വെളിയിൽ തല കാണിച്ചു വലുതായി നിൽക്കുകയാണ്. പെട്ടന്ന് നാണത്താൽ ഞാൻ പൊത്തി പിടിച്ചു.

    അമ്മ: കണ്ണാ, മുള്ളാൻ മുട്ടുന്നോ?

    ഞാൻ: മ്മ്….

    അമ്മ: പറയണ്ടേ. എന്തിനാ സഹിച്ചു പിടിച്ചു നിൽക്കുന്നെ. ഒന്ന് മുള്ളിയാൽ അവൻ ശരിയാകും.

    ഞാൻ: മ്മ്…

    അമ്മ: എന്നാ മുള്ളിക്കോ.

    ഞാൻ ഒന്ന് ശ്വാസം വലിച്ചു വിട്ടു നിന്നതും അവനിൽ നിന്നു മൂത്രം ചീറ്റി ഒഴുക്കാൻ തുടങ്ങി. അത് ശരിക്കും അമ്മയുടെ മുണ്ടിൽ തുടയിൽ ചീറ്റി തെറിച്ചു.

    ഞാൻ: അയ്യോ… അമ്മേ, സോറി.

    അമ്മ: ഹാ, സാരമില്ല കുട്ടാ. മുഴുവനും ഒഴിച്ചോ, ഇനി നിർത്തണ്ട.

    ഞാൻ അത് കേട്ട് മുഴുവൻ മൂത്രവും അമ്മയുടെ തുടയിൽ തന്നെ ഒഴിച്ചു. അത് കഴിഞ്ഞതും കുട്ടൻ പതിയെ താഴാൻ തുടങ്ങി. ഇത് കണ്ടു അമ്മ നിലത്തു കുന്തിച്ചു ഇരുന്നു എൻ്റെ കാലിൽ സോപ്പ് തേക്കാൻ തുടങ്ങി. പിന്നെ തോർത്തിൻ്റെ ഉള്ളിൽ കൂടി കുട്ടൻ്റെ മേലെ സോപ്പ് തേച്ചു. അമ്മയുടെ കൈ അവനിൽ കൊള്ളുമ്പോൾ ഒരു അനക്കം അവനുണ്ടായിരുന്നു. കുട്ടൻ്റെ ചുറ്റും എല്ലാം അമ്മ കൈകൊണ്ട് സോപ്പ് തേച്ചു നിന്നു. പിന്നെ കൈ എടുത്തു എൻ്റെ മുഖത്ത് നോക്കി.

    ഞാൻ നോക്കുമ്പോൾ കുട്ടൻ പിന്നെയും വലുതായി തലപ്പ് തോർത്തിനു പുറത്തു വന്നു നിൽക്കുന്നു. ഈ തവണ അവൻ മുന്നത്തേക്കാൾ ഉഷാറാണ്. അവനെ കണ്ടു അമ്മ കണ്ണും തള്ളി നോക്കി പതിയെ എഴുന്നേറ്റു.

    അമ്മ: ഇതെന്താ മോനെ, ഇവന് പറഞ്ഞാ അനുസരണ ഇല്ലാതെയായോ?

    ഞാൻ: ഒന്ന് പോ, അമ്മേ.

    അമ്മ: അയ്യേ, മോശം മോശം.

    ഞാൻ: അമ്മേ… ഇനി ഞാൻ തന്നെ തേച്ചോളാം.

    ഞാൻ അമ്മയുടെ കൈയിൽ നിന്നു സോപ്പ് വാങ്ങി കുട്ടനെ തേക്കാൻ തുടങ്ങി. അമ്മ അത് കണ്ടു ചിരിച്ചു.

    അമ്മ: ശരിക്ക് തേക്ക്, മോനെ.

    ഞാൻ: മ്മ്… കഴിഞ്ഞു.

    അപ്പോളേക്കും ക്ലോക്കിൽ അഞ്ചര മണി അടിക്കുന്ന സൗണ്ട് കേട്ടു.

    അമ്മ: അയ്യോ…നേരം ആവാറായി. കണ്ണാ വേഗം കുളിച്ചു ഇറങ്ങു. അമ്മ അപ്പോഴേക്കും മാറി നിൽക്കാം.

    അതും പറഞ്ഞു അമ്മ കുളിപുരയിൽ നിന്നു ഇറങ്ങി ഓടി. ആ നനഞ്ഞ മുണ്ടിൽ നല്ലോണം നിഴലടിച്ച്, അമ്മയുടെ ചന്തി രണ്ടും നല്ലോണം ഇളകി ആടുന്നത് ഞാൻ കണ്ടു. അത് മേലേക്കും താഴേക്കും തുള്ളി തുളുമ്പുന്നത് കാണാൻ നല്ല രസമുണ്ട്.

    ഞാൻ കുളിയൊക്കെ കഴിഞ്ഞു റൂമിൽ ചെല്ലുമ്പോൾ അമ്മ സാരി മാറി കഴിഞ്ഞിരുന്നു. സാരി ഉടുത്തു നിന്ന അമ്മയെ ഞാൻ ഒരു നിമിഷം നോക്കി നിന്നു.

    അമ്മ: സ്വപനം കണ്ടു നിൽക്കാതെ വേഗം മാറ്, കണ്ണാ.

    എന്നെ വേഗം ഷർട്ടും മുണ്ടും ഇടീച്ച് ഞങ്ങൾ അമ്പലത്തിൽ പോയി. എൻ്റെ കയ്യും പിടിച്ചു അമ്മ വേഗത്തിൽ നടന്നു. അവിടെ ഭാഗ്യത്തിന് നട അടക്കുന്നതിനു മുന്ന് ഞങ്ങൾ എത്തി.

    പൂജാരി: ആഹാ, ഇന്ന് അമ്മയും മോനും നേരം വൈകിയോ?

    അമ്മ: ആ, വൈകി. ഇവൻ എഴുന്നേൽക്കാൻ വൈകിയതാ.

    പൂജാരി: ഇന്നാ പ്രസാദം.

    അമ്മ അത് വാങ്ങി നെറ്റിയിലും കഴുത്തിലും ചന്ദനം തൊട്ടു. എൻ്റെ മുന്നിൽ നിന്നു എനിക്കും തൊട്ടു തന്നു. ഞാൻ അപ്പോൾ അറിയാതെ അമ്മയെ കൈ കൂപ്പി നിൽക്കുന്നതാണ് അമ്മ കണ്ടത്.

    അമ്മ: അങ്ങോട്ട്‌ തിരിഞ്ഞ് നിൽക്ക്, കണ്ണാ.

    ഞാൻ ദേവിയെ തൊഴുതു തിരിഞ്ഞ് നിന്നു. അങ്ങനെ ഞങ്ങൾ അവിടെ നിന്നു പോന്നു. ചന്ദന കുറിയും ഇട്ടു അമ്മയെ കാണാൻ ഒരു പ്രത്യേക ഭംഗിയാണ്. അമ്മ എൻ്റെ തോളിൽ കൂടി കൈ ഇട്ടു നടന്നപ്പോൾ ആ മുലയുടെ മാറിടം എൻ്റെ തോളിൽ മുട്ടി ഉരുമി നിന്നിരുന്നു.

    അങ്ങനെ വീട്ടിൽ എത്തി. റൂമിൽ കയറിയ അമ്മ സാരി ഊരിയിട്ടു മുണ്ട് എടുത്തു വയറിൽ ചുറ്റി വെച്ചു പാവാട അഴിച്ചിട്ടു. ഇനി ആദ്യത്തെ പണി പൂജ മുറിയിൽ വിളക്ക് വെക്കണം. കുളി കഴിഞ്ഞു ചെയ്യുന്നതാണ്‌. നേരം വൈകിയത് കൊണ്ട് പറ്റിയില്ല.

    അത് കഴിഞ്ഞു കാലത്ത് പലഹാരം ഉണ്ടാക്കി. അത് കഴിച്ചു കഴിഞ്ഞു. പിന്നെ മുറ്റം അടിക്കൽ ആണ്. ഞാൻ തുണി മാറി മുറ്റത്തു വരുമ്പോളേക്കും അമ്മ പണി തുടങ്ങിയിരുന്നു. ഞാൻ തിണ്ണയിൽ കയറി ഇരുന്നു പത്രമെടുത്തു വായിക്കുന്നതിനു കൂടി അമ്മയുടെ മുറ്റമടി കണ്ടു കൊണ്ട് ഇരുന്നു.

    മുറ്റം അടിക്കുമ്പോൾ കുനിഞ്ഞു നിന്ന അമ്മയുടെ മാറിടങ്ങൾ നല്ലോണം കാണാൻ ഉണ്ട്. അപ്പോളാണ് അവ രണ്ടും ഞാൻ നല്ലോണം കാണുന്നത്. ആദ്യമൊക്കെ ഇങ്ങനെ കാണും എങ്കിലും ഞാൻ അത് ശ്രദ്ധിക്കാറില്ല. പക്ഷെ ഇന്ന് ഞാൻ ഇടക്ക് ഇടക്ക് ആ മാറിടങ്ങൾ ഒളിക്കണ്ണിട്ട് നോക്കി. പത്രം വായിക്കുന്ന വ്യാജേന, അതിൻ്റെ മറവിലൂടെ ഞാൻ എത്തി നോക്കി. അവ രണ്ടും തൂങ്ങി ആടുമ്പോൾ എൻ്റെ കുട്ടനിൽ ഒരു അനക്കം ഞാൻ ശ്രദ്ധിച്ചു.

    അങ്ങനെ കണ്ടു കൊണ്ട് ഇരിക്കുമ്പോൾ ആണ് അടുത്ത വീട്ടിലെ രമണി ചേച്ചി വരുന്നത് കണ്ടത്. അമ്മയേക്കാൾ രണ്ട് അഞ്ചു വയസ് കൂടുതൽ ആണ് ചേച്ചിക്ക്. അത് കൊണ്ട് ഞാൻ പത്രത്തിൽ തന്നെ നോക്കി ഇരുന്നു.

    രമണി: അല്ല പാർവതി, ഇന്ന് നേരം വൈകിയല്ലോ.

    അമ്മ: ആ, ചേച്ചി. പത്രം വാങ്ങാൻ വന്നതാവും, അല്ലെ.

    രമണി: അതെ. ഇനി ഇപ്പൊ നീ വായിച്ചു കാണില്ല അല്ലെ. ഞാൻ പിന്നെ വരാം.

    അമ്മ: അത് സാരമില്ല, ചേച്ചി കൊണ്ടു പൊക്കോ.

    രമണി: കണ്ണൻ വായിച്ചു കഴിഞ്ഞോ?

    അമ്മ: ഹോ…അവൻ അങ്ങനെ ഒന്നും വായിക്കില്ല. മുന്നിലും പിന്നിലും ഒന്ന് നോക്കും അത്ര തന്നെ.

    അപ്പോളേക്കും രണ്ടു പേരും എൻ്റെ അടുത്ത് എത്തിയിരുന്നു.

    രമണി: അല്ല പാർവതി, നീ ഉള്ളിൽ ഇപ്പോഴും കച്ചയാണോ ഉടുക്കുന്നെ?

    അമ്മ: അതെ.

    രമണി: നിനക്ക് ബ്രാ വാങ്ങി ഇട്ടുകൂടെ. അതാണ് ഈ ചൂടത്തു ഇടാൻ സുഖം.

    അമ്മ: ഞാൻ അതൊന്നും വാങ്ങിയിട്ടില്ല.

    രമണി: ഹോ, എൻ്റെ മോളെ. ഇപ്പൊ എല്ലാ പെണ്ണുങ്ങളും അതല്ലേ ഇടുന്നെ. നിനക്കും ഇട്ടു കൂടെ.

    അമ്മ: ഇത് ശീലമായി ചേച്ചി, അതാ.

    രമണി: ഞാനും അത് തന്നെയാ ശീലിച്ചേ. പക്ഷെ ബ്രാ വാങ്ങി ഇട്ടപ്പോൾ പിന്നെ അത് തന്നെ മതിയെന്നായി.

    അമ്മ: ആഹാ, ചേച്ചി ഇപ്പൊ അതാണോ ഇടുന്നത്?

    രമണി ചേച്ചി ബ്ലൗസിൻ്റെ ഉളിൽ നിന്നു ബ്രായുടെ വള്ളി പുറത്തു കാണിച്ചു തന്നു.

    രമണി: കണ്ടില്ലേ, ഇപ്പോഴും അത് തന്നെയാ. നിനക്ക് ഇല്ലെങ്കിൽ ഇന്ന് തന്നെ വാങ്ങി ഇട്ടു നോക്ക്. പിന്നെ നീ അത് തന്നെയാ ഉപയോഗിക്കാ.

    അമ്മ: ആ, എന്നാ ഇന്ന് പോയി വാങ്ങി ഇട്ടു നോക്കാം.

    രമണി: ടൗണിൽ ഒരു കടയുണ്ട്. അവിടെ ചെന്നാൽ അവർ തന്നെ അളവെടുത്തു പാകത്തിന് ഉള്ളത് എടുത്ത് തരും.

    അമ്മ ആ കടയുടെ പേരും സ്ഥലവും ചോദിച്ചു മനസിലാക്കി.

    അമ്മ: ആ, കണ്ണന് ഇപ്പൊ കോണകം വേണ്ട എന്നാ പറയുന്നേ. അവൻ ഷെഡി വേണം പോലും.

    രമണി: ആഹാ, ആണോടാ കണ്ണാ? നീ ഷെഡി ഇടാറായോ?

    അമ്മ: മ്മ്…. അതൊക്കെ ഇടാറായി.

    അവർ രണ്ടാളും എന്നെ നോക്കി ചിരിച്ചപ്പോൾ ഞാൻ നാണിച്ചു തല താഴ്ത്തി.

    രമണി: പാർവതി, നീയും കോണം മാറ്റി ഷെഢിയാക്കിക്കോ. നല്ല സുഖമാടി അതിടാൻ.

    അമ്മ: ആണോ?

    രമണി: പിന്നെ, പുറത്താവുന്ന സമയത്തു വിസ്‌പ്പർ എൻ്റെ ഒരു സാധനം ഉണ്ട്. അത് ഷെഡിയിൽ സുഖമായി വെക്കാം.

    ഒന്ന് പതിഞ്ഞ സ്വരത്തിൽ ആണ് ചേച്ചി അത് പറഞ്ഞത്.

    രമണി: വാങ്ങാൻ പോകുമ്പോൾ രണ്ടുപേർക്കും കൂടി വാങ്ങിക്കോ. അളവ് കടയിൽ ഉള്ള പെണ്ണുങ്ങൾ നോക്കി എടുത്ത് തരും.

    അമ്മ: മ്മ്…. ഇന്ന് വൈകീട്ട് പോകാം. എന്തായാലും കുറച്ചു പലചരക്കു വാങ്ങാൻ ടൗണിൽ പോകണം.

    രമണി: എന്നാ ഞാൻ പോട്ടെ, മോളെ.

    അമ്മ: ആ, പത്രം കൊണ്ട് പൊക്കോ ചേച്ചി, കഴിയുമ്പോൾ കൊണ്ടുവന്നാ മതി.

    അങ്ങനെ രമണി ചേച്ചി എൻ്റെ കൈയ്യിൽ നിന്നു പത്രം വാങ്ങി പോയി. അമ്മ അടിച്ചുവാരലും ഞാൻ അമ്മയുടെ മാറിടങ്ങൾ നോക്കിയും ഇരുന്നു. അടിച്ചു വാരാൻ എൻ്റെ അടുത്ത് എത്തിയപ്പോൾ ആ മാറിടങ്ങൾ എൻ്റെ തൊട്ടു മുന്നിൽ ബ്ലൗസ്സിൽ തുളുമ്പുന്നത് ഞാൻ കണ്ടു.

    അങ്ങനെ അടിച്ചു വാരൽ ഒക്കെ കഴിഞ്ഞു അമ്മ അകത്തു കയറി. എന്നിട്ട് മേല് കഴുകാൻ അമ്മ പോയി. ഒരു ദിവസം ചുരുങ്ങിയത് മൂന്ന് തവണ അമ്മ കുളിക്കും, ഞാൻ രണ്ടും. ഇനി ഉച്ചക്കുള്ള ഭക്ഷണം ഉണ്ടാക്കാനുള്ള തിരക്കിൽ ആണ്.

    ഞാൻ എപ്പോഴും അമ്മയെ ചുറ്റി പറ്റി നടക്കും. കോളേജ് അടച്ചത് കൊണ്ട് അവിടെ പോകേണ്ട. അടുക്കളയിൽ അമ്മ നല്ല പണിതിരക്കിൽ ആണ്. മേൽമുണ്ട് മാറിൽ നിന്ന് എടുത്ത് കഴുത്തിലും നെഞ്ചിലും ഉള്ള വിയർപ്പ് തുടച്ചു നിന്ന് അമ്മ എന്നെ നോക്കി.

    അമ്മ: ഈ ചൂടും കൊണ്ട് അടുപ്പിൻ്റെ കടക്കൽ ഇരിക്കല്ലേ കണ്ണാ. പോയി അപ്പുറത് ഇരുന്നോ.

    ഞാൻ: അമ്മ ഈ ചൂട് കൊണ്ടല്ലെ നിൽക്കുന്നത്?

    അമ്മ: അത് പിന്നെ വല്ലതും കഴിക്കണ്ടേ?

    ഞാൻ: മ്മ്….. എന്നാലും ഞാൻ ഇവിടെ തന്നെ നിൽക്കൂ.

    അമ്മ: ആ… എന്നാ അവിടെ തന്നെ ഇരുന്നോ.

    ഗ്യാസ് സ്റ്റോവ് ഒന്നും ഇല്ലത്ത് ഇല്ല. മാന്മാരൊക്കെ പറഞ്ഞതാ വാങ്ങി തരാം എന്ന്, പക്ഷെ അമ്മ സമ്മതിച്ചില്ല. കറന്റ് ഉണ്ടെങ്കിലും, അത്യാവശ്യം ലൈറ്റും ഫാനും പറമ്പ് നന്നക്കാൻ മോട്ടോറും വെച്ചിട്ടുണ്ട്.

    ഞാൻ നോക്കുമ്പോൾ അമ്മ കുനിഞ്ഞു നിന്നു അടുപ്പിലെ തീ ഊതുകയാണ്. വീണ്ടും ചെറുതായി അമ്മ വിയർക്കുന്നത് ഞാൻ കണ്ടു. കഴുത്തിലും നെഞ്ചിലും ആ വിയർപ്പ് തുള്ളികൾ വന്ന് തുടങ്ങിയിരുന്നു. കുനിഞ്ഞു നിന്ന് ഊതുമ്പോൾ ബ്ലൗസ്സിൽ അമ്മയുടെ മാറിടങ്ങൾ രണ്ടും നല്ലോണം കാണാൻ പറ്റുന്നുണ്ട്. അവയിൽ നേരിയ വിയർപ്പ് തുള്ളികൾ കാണാം. ഞാൻ നോക്കുന്നത് അമ്മ കണ്ടു.

    അമ്മ: എന്താ കണ്ണാ നോക്കുന്നെ?

    ഞാൻ: അല്ല…. അത് അമ്മേ…. വിയർത്തു തുടങ്ങി.

    അമ്മ: ആഹാ, എന്നാ ഒന്ന് തുടച്ചു തന്നൂടെ കണ്ണാ?

    ഞാൻ: ആ, ഞാൻ തുടച്ചു തരാം.

    ഞാൻ ഒരു തോർത്ത് എടുത്ത് പിറകിൽ നിന്നു അമ്മയുടെ പുറം തുടച്ചു കൊടുത്തു.

    അമ്മ: ഹാ, കഴുത്തിലും ഉണ്ട് മോനെ.

    ഞാൻ കഴുത്തിൽ പതിയെ തുടച്ചു കൊണ്ടിരുന്നപ്പോൾ ഇക്കിളി കൊണ്ട് അമ്മ ഒന്ന് പുളഞ്ഞു. അത് കണ്ടു രസം തോന്നി ഞാൻ അങ്ങനെ തന്നെ വീണ്ടും ചെയ്തു.

    അമ്മ: ഹാ…. കളിക്കല്ലേ കണ്ണാ, തീയാ മുന്നിൽ.

    ഞാൻ: ഹോ.. എന്നെ ഇക്കിളി ആകുമ്പോൾ കുഴപ്പമില്ല, അല്ലെ. ശരിയാക്കി തരാം.

    രണ്ട് ഇടുപ്പിലും കൈ വെച്ച് ഞാൻ മുഖം അമ്മയുടെ കഴുത്തിൽ മുഖം അമർത്തി അവിടെ ചുണ്ട് വെച്ചു ഉരച്ചു. പക്ഷെ അമ്മയിൽ ഇക്കിളി വന്നില്ല പകരം അമ്മ സ്തംഭിച്ചു നിന്നു.

    അമ്മ: സ്സ്‌…. മോനെ… കളിക്കല്ലേ.

    ഞാൻ വീണ്ടും അങ്ങനെ ചെയ്തപ്പോൾ അമ്മ എൻ്റെ കൈ രണ്ടും കൂട്ടി പിടിച്ചു മുന്നിലേക്ക് വലിച്ചു. അപ്പോൾ എൻ്റെ കൈ അമ്മയുടെ വയറിൽ ചുറ്റിയാണ് നിന്നത്. ആ വയറിനു നല്ല തണുപ്പ് തോനുന്നു. വിയർപ്പിൻ്റെ ആണെന്ന് എനിക്കു മനസിലായി. അപ്പോളും എൻ്റെ മുഖം അമ്മയുടെ കഴുത്തിൽ ആയിരുന്നു. ആ വിയർപ്പിനെയും അമ്മയുടെയും മണം എൻ്റെ മൂക്കിൽ ഞാൻ ആഞ്ഞു വലിച്ചു. അമ്മയുടെ ശരീരത്തിന് ഒരു പ്രത്യേക മണം ആണ്. ആ മണം എനിക്കു വളരെ ഇഷ്ടമാണ്.

    അമ്മ: സ്സ്‌…. ടാ…. മാറി നിൽക്ക്. അമ്മക്ക് പണിയുണ്ട്.

    പക്ഷെ അമ്മയാണ് എന്നെ കെട്ടിപിടിച്ചു വെച്ചേക്കുന്നത്. ഞാൻ ഒന്ന് കൂടി അമ്മയുടെ കഴുത്തിൽ മുഖം കൊണ്ട് അമർത്തി നേർത്ത മുടി തുടങ്ങുന്ന സ്ഥലത്ത് മൂക്ക് മുട്ടിച്ചു.

    ഞാൻ: അമ്മ എന്നെ കെട്ടിപിടിച്ചു നിൽക്കാ?

    അപ്പോൾ അമ്മ കൈ പെട്ടന്ന് വിട്ടു. എന്നിട്ട് എന്നെ തള്ളി കൊണ്ട് പോയി കസേരയിൽ ഇരുത്തി, തോർത്ത്‌ എൻ്റെ കൈയിൽ നിന്നു വാങ്ങി.

    അമ്മ: ഇനി ഞാൻ തുടച്ചോളാം. നീ ഇവിടെ ഇരിക്ക്, അല്ലെങ്കിലേ എൻ്റെ പണി തീരില്ല.

    ഞാൻ: ഞാൻ അമ്മയെ സഹായിക്കാൻ കൂടിയതല്ലേ?

    അമ്മ: എന്നാലേ ഈ ഉള്ളി അരിയു.

    അമ്മ കുറച്ചു ചെറു ഉള്ളി എൻ്റെ കൈയ്യിൽ തന്നു. ശ്ശേ….വേണ്ടായിരുന്നു. വെറുതെ പണി വാങ്ങി. ഞാൻ പതിയെ അത് അരിഞ്ഞു തുടങ്ങിയപ്പോൾ കണ്ണിൽ നിന്നു വെള്ളം വന്നു തുടങ്ങി. ഇത് കണ്ടു അമ്മ വാ പൊത്തി ചിരിക്കുന്നത് ഞാൻ കണ്ടു.

    അമ്മ: മതി മതി, ചെന്ന് മുഖം കഴുക്കു.

    അമ്മ ചിരിച്ചു കൊണ്ട് പറഞ്ഞു. ഞാൻ മുഖം കഴുകി വന്നു.

    അമ്മ: എടാ, നാളികേരം വല്ലതും വീണോന്ന് നോക്ക്. അപ്പോഴേക്കും അമ്മ ഊണ് ആക്കി വെക്കാം.

    അങ്ങനെ പറമ്പിൽ ഒക്കെ നടന്നു നാളികേരം പെറുക്കി വെച്ചു. നാളികേരം ഉടച്ചു കൊപ്രയാക്കി എണ്ണ ആട്ടാൻ കൊടുക്കും. വീട്ടിലേക്ക് ഉള്ളത് എടുത്തു ബാക്കി എല്ലാം കൊടുക്കും.

    അങ്ങനെ ഊണ് ഒക്കെ കഴിഞ്ഞു. അമ്മ റൂമിൽ വന്നപ്പോൾ എന്നെ കണ്ടു ചിരിച്ചു.

    അമ്മ: ആഹാ, ഇത് എവിടെ നിന്നു കിട്ടി?

    എൻ്റെ കൈയ്യിൽ ഒരു കളിപ്പാട്ടം ഉണ്ടായിരുന്നു. ഒരു ചെറിയ കാർ. അത് മാമൻ കുട്ടികൾക്കു കളിക്കാൻ ഗൾഫിൽ നിന്നു കൊണ്ട് വന്നതാണ്. പോകുമ്പോൾ എടുക്കാൻ മറന്ന് കാണും.

    ഞാൻ: ആ പെട്ടിയിൽ ഉണ്ടായിരുന്നു.

    അമ്മ: ആഹാ, അതൊക്കെ തപ്പിയോ?

    ഞാൻ: മ്മ്…

    ഞാൻ അത് ഉരുട്ടുന്നത് കണ്ട് അമ്മ ചിരിച്ചു.

    അമ്മ: ആഹാ, കാർ ഉരുട്ടി കളിക്കാൻ കണ്ട പ്രായം.

    ഞാൻ: കണ്ടപ്പോൾ ഒരു രസം തോന്നി, അതാ.

    അമ്മ: ഞാൻ കുറച്ചു നേരം ഉറങ്ങട്ടെ.

    അമ്മ കട്ടിലിൽ കയറി കിടന്നു കണ്ണടച്ചു. ആ കിടപ്പ് കണ്ട് ഞാൻ നോക്കി നിന്നു പോയി. ബ്ലൗസും പാവാടയും ഇട്ടു അമ്മ നെറ്റിയിൽ ഒരു കൈ മടക്കി വെച്ചു മലർന്നു കിടക്കുന്നു. അപ്പോൾ എനിക്കു ഒരു സൂത്രം തോന്നി…

    (തുടരും)

    നിങ്ങളുടെ വിലയേറിയ അഭിപ്രായങ്ങൾ എന്നെ അറിയിക്കുക.

    [email protected]

    Leave a Comment